It takes a story to change
In mijn blog ‘Branding voor creatieven en strategen’ schreef ik over archetypes die de universele verhalen van onze wereld belichamen. Verhalen die ons lessen leren en onze rol als mens duiden. Mythen. Maar waar zijn onze verhalen gebleven? De Bijbel is zeker niet voor iedereen relevant, de Koran ook niet. Sprookjes? Sagen? Op Facebook of You Tube vind je ze niet.
Toch zijn die verhalen superbelangrijk om te duiden wat het betekent om een mens te zijn én om verandering te weeg te brengen.
gapende leegte
In zijn boek ‘The Myth Gap’[1] betoogt Alex Evans dat wij – meer dan cijfers en feiten – verhalen nodig hebben om de wereld te veranderen. Rationele argumenten, ondersteund door hard bewijs zijn niet genoeg om politici te overtuigen van de noodzaak van radicale verandering naar een eerlijker, meer duurzame wereld.
We hebben onze oude mythen in de zin van verhalen over wie we zijn, waar we vandaan komen en waar we naar toe gaan voor een groot deel verloren. Maar er zijn (nog) geen nieuwe voor in de plaats gekomen. Evans beschrijft de ‘myth gap’ als een vlak landschap van cultuuroorlogen met echo’s in de sociale media; amusement, afleiding en een steeds korter concentratieboog. In zo’n situatie is het al te makkelijk om de leegte te vullen met antimythen.
En dat gebeurt ook. Trumph is “making America great again” en de Brexiteers hebben hun mond vol van “taking back control”. In eigen land heeft Wilders het woord ‘kopvoddentax’ geïntroduceerd en het ‘Minder minder’ over Marokkanen is viraal gegaan. Het zijn verhalen die inspelen op angsten voor een schimmige ‘ander’ en muren willen bouwen om die ander buiten te sluiten. Verhalen die niet gebaseerd zijn op feiten maar wel een enorme kracht hebben.
geloof, hoop en liefde…
Wij hebben een dringende behoefte aan pakkende en meeslepende toekomstgerichte verhalen, die voortbouwen op ons verleden. Verhalen over geloof, hoop en liefde.[2] Verhalen die de uitdagingen en problemen van deze tijd plaatsen in de lijn van de geschiedenis en die lijn doortrekken naar de toekomst. Zonder gedeelde mythen die de maatschappij bij elkaar houden neemt het risico van fragmentatie, polarisatie en conflict dramatisch toe. Dat is precies wat we tegenwoordig zien.
3 sleutels
De nieuwe mythen moeten volgens Evans een paar sleutelthema’s bevatten:
- Wat betreft onze plaats in de wereld: een groter wij.
In het verleden is ons wij al steeds groter geworden, van stam naar staat of volk dat over de hele wereld in diaspora leeft. Nu is het tijd om de hele wereld in het wij te omvatten; alle 7 biljoen mensen. Dit als tegenkracht tegen de Trumphs, Farages en Le Pen’s van deze wereld die dat proberen te voorkomen en juist werken aan fragmentatie. - Wat betreft onze plaats in de tijd: een langer nu
Ophouden met het korte termijndenken maar een langdurig heden plaatsten op het kruispunt van een lange geschiedenis en een even lange toekomst; vertragen. - Een ander idee over het goede leven en succes
Groei gaat niet over meer consumeren maar over volwassen worden. We hebben de adolescentie van de menselijke soort doorleefd (medogenloos, rebellerend, gericht op directe bevrediging) en gaan nu volwassen worden (verantwoordelijkheid onderkennen, consequenties van onze acties inzien en de zin van het leven, ons doel en identiteit ontdekken).
… maar de grootste daarvan is de liefde (1 Korintiërs 14)
En, zou ik daar aan toe willen voegen, die verhalen moeten niet theoretisch zij maar uit het leven gegrepen, persoonlijk. Simon Hodge[4] spreekt in dit verband van ‘radicale subjectiviteit’: als we toestaan dat onze eigen inzichten en ervaringen de vertelling van het verhaal kleuren wordt het verhaal meeslepender. Dat hebben we nodig, verhalen die verbinding maken en waar naar geluisterd wordt.
Onze diepste waarden brengen ons het dichtst bij de ander, omdat deze universeel zijn. Dit brengt verbondenheid met de ander, ook als je oppervlakkig gezien juist heel verschillende bent.
Als je echt verandering wil bewerkstelligen heb je liefdesverhalen nodig, aldus Hodge, want je moet geloofssystemen ondermijnen. Niet zozeer geloof in een god maar geloof in bijvoorbeeld de mythe van ongebreidelde groei en het belang van consumeren.
vrienden
Om verhalen voldoende kracht te geven is een focus nodig op gedeelde waarden. Als je in de verleiding komt om een groep als ‘de ander’ te labelen helpt het om een verhaal te vertellen dat gebaseerd is op waarden die je deelt. Zo bouw je aan een gemeenschap. Daarom ben ik zo blij met de serie die de Volkskrant[3] enkele weken geleden in de zaterdagbijlage is gestart, over vrienden die tot heel verschillende groepen behoren, maar elkaar steeds weer weten te vinden.
[1] Alex Evans, 2017, The Myth Gap: What Happens When Evidence and Arguments Aren’t Enough?
[2] Evans citeert Carl Jung die vlak voor de 1e Wereldoorlog de risico’s beschreef van ‘de mens die denkt dat hij kan leven zonder mythe’. Hij is ‘ontworteld en heeft geen echte verbondenheid met het verleden en de voorouders in hemzelf of met de hedendaagse maatschappij’.
[3] ‘Vooral op sociale media lijkt het soms wel of niemand meer met iemand overweg kan. De Volkskrant zet daar deze zomer vrienden tegenover die grote en kleine verschillen overbruggen’ Volkskrant 4,11 en 18 augustus.
[4] 21 januari 2014, Simon Hodge in Transformation, What’s so special about storytelling for social change